Tác giả: Ambrose Evans-Pritchard
Đăng trên The Telegraph London (AFR đã dẫn) ngày 04/05/2023 Dịch tk telegram: @MNewsstand
Vụ sụp đổ kép của ngành bất động sản thương mại và thị trường trái phiếu Hoa Kỳ giờ đã chạm tới 9.000 tỷ USD những khoản tiền gửi không có bảo hiểm trong hệ thống ngân hàng Hoa Kỳ. Những khoản tiền gửi như thế có thể bốc hơi chỉ trong một buổi chiều trong thời đại công nghệ ngày nay.
Các vụ sụp đổ ngân hàng lớn thứ hai và thứ ba trong lịch sử nước Hoa Kỳ đã diễn ra nối tiếp nhau một cách nhanh chóng. Bộ Tài chính cùng Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (FED) muốn chúng ta tin rằng những sự kiện đó mang tính “đặc trưng”. Đó là một kiểu né tránh sự thật rất nguy hiểm.
Gần một nửa trong tổng số 4.800 ngân hàng của Hoa Kỳ đã và đang mất đi những khoản dự trữ đệm vốn của họ, và giờ đang hoạt động với mức vốn âm. Họ có thể không phải báo cáo tất cả những khoản lỗ của mình với thị trường theo luật kế toán Hoa Kỳ, nhưng điều đó không làm cho họ bỗng nhiên thoát vỡ nợ được. Ai đó rồi cũng sẽ phải chịu những khoản lỗ ấy.
“Thật đáng sợ. Hàng ngàn ngân hàng đang sắp chết đuối”, theo Giáo sư Amit Seru, một chuyên gia ngân hàng tại Đại học Stanford. “Chúng ta hãy ngừng giả vờ rằng điều này chỉ liên quan đến Silicon Valley Bank và First Republic. Một phần lớn hệ thống ngân hàng Hoa Kỳ đang có khả năng vỡ nợ”.
Cú sốc toàn diện từ chính sách thắt chặt tiền tệ của FED vẫn chưa xảy ra. Một khoản nợ khổng lồ đang đứng bên bờ vực tái cơ cấu trong vòng 6 quý tới. Chỉ đến lúc đó chúng ta mới có thể biết được liệu hệ thống tài chính Hoa Kỳ có thể giảm bớt mức nợ quá cao do chính sách kích thích tiền tệ hết sức quyết liệt trong thời kỳ đại dịch một cách an toàn hay không.
Một báo cáo từ Viện Hoover do Giáo sư Seru cùng đồng tác giả là một nhóm các chuyên gia ngân hàng đã tính toán rằng hơn 2.315 ngân hàng Hoa Kỳ hiện đang sở hữu đống tài sản có giá trị thấp hơn nợ của họ. Giá trị thị trường của các danh mục cho vay của những ngân hàng này hiện thấp hơn 2.000 tỷ USD so với giá trị ghi trên sổ sách kế toán của họ.
Những ngân hàng cho vay bao gồm cả những gã khổng lồ. Một trong số 10 ngân hàng dễ bị tổn thương nhất là một thực thể có hệ thống kinh doanh toàn cầu và nắm trong tay số tài sản trị giá hơn 1.000 tỷ USD. 3 ngân hàng khác trong số đó cũng là những ngân hàng lớn. Ông Seru nói: “Đây không chỉ là vấn đề đối với những ngân hàng có giá trị dưới 250 tỷ USD, vốn không phải vượt qua những đợt kiểm tra khả năng hoạt động bền vững theo luật”.
Bộ Tài chính và Công ty Bảo hiểm Ký thác Liên bang Hoa Kỳ (FDIC) cho rằng họ đã kiểm soát được cuộc khủng hoảng bằng cách giải cứu những khách hàng gửi tiền không có bảo hiểm của Silicon Valley Bank và Signature bank bằng một cơ chế gọi là “ngoại lệ ngăn ngừa rủi ro hệ thống” sau khi những ngân hàng cho vay này sụp đổ trong tháng Ba vừa qua.
Nhà Trắng tỏ ra ngần ngại trước đề xuất yêu cầu chính phủ Hoa Kỳ đứng ra bảo đảm toàn diện tất cả các khoản tiền gửi ngân hàng, bởi điều đó trông sẽ giống như là trợ cấp xã hội cho người giàu vậy. Bên cạnh đó, FDIC chỉ còn nắm khoảng 127 tỷ USD tài sản (và rất sớm thôi sẽ còn ít hơn thế) và có thể cuối cùng chính bản thân họ cũng sẽ cần phải được giải cứu.
Chính quyền Hoa Kỳ muốn để vấn đề này trong tình trạng mơ hồ hơn là trả lời rõ ràng, với hy vọng tất cả khách gửi tiền ngân hàng sẽ phân biệt được một lời bảo đảm ngầm. Canh bạc đó đã thua to. Khách gửi tiền đã tháo chạy khỏi First Republic Bank với tốc độ nhanh khủng khiếp hồi tuần trước, mặc cho một đợt bơm vốn khẩn cấp trị giá 30 tỷ USD trước đó từ một nhóm các ngân hàng lớn.
Những “hiệp sĩ” giải cứu đang dò xét khả năng mua lại First Republic đã khựng lại sau khi họ kiểm tra sổ sách của ngân hàng này và phát hiện ra quy mô thiệt hại từ mảng đầu tư bất động sản. FDIC đã phải quốc hữu hóa ngân hàng này, xóa sổ toàn bộ số tiền của cả cổ đông lẫn nhà đầu tư trái phiếu của họ. Chính phủ Hoa Kỳ đã mất 13 tỷ USD tiền trợ cấp trực tiếp cùng với 50 tỷ USD tiền cho vay để thu hút JP Morgan mua lại hết những gì còn sót lại.
“Sẽ không có đối tác nào chịu mua lại First Republic mà không có trợ cấp từ nhà nước”, theo Krishna Guha từ Evercore ISI. Ông này cảnh báo hàng trăm ngân hàng quy mô nhỏ và trung bình sẽ chuẩn bị tinh thần đối phó và thắt chặt hoạt động cho vay để tránh mắc phải số phận tương tự. Đây là cách mà một cuộc khủng hoảng tín dụng bắt đầu.
Cổ phiếu của PacWest, ngân hàng kế tiếp trong danh sách có nguy cơ vỡ nợ, đã mất 11% giá trị trong phiên giao dịch cuối ngày 1/5. Đó sẽ là hồi chuông cảnh báo cho những gì sắp diễn ra tiếp theo.
Chính quyền Hoa Kỳ có thể kiểm soát được cuộc khủng hoảng thanh khoản ngay trước mắt bằng cách tạm thời đứng ra bảo đảm tất cả các khoản tiền gửi. Nhưng điều đó không giải quyết được cuộc khủng hoảng khả năng thanh toán nợ có quy mô lớn hơn nhiều.
Giai đoạn cự tuyệt
Bộ Tài chính Hoa Kỳ và FDIC giờ vẫn đang ở trong giai đoạn chối bỏ sự thật. Họ đổ lỗi cho những vụ sụp đổ lên việc cho vay bừa bãi, quản lý yếu kém, và phụ thuộc quá mức vào những khách hàng gửi tiền có khả năng rời đi bất cứ lúc nào của một nhóm nhỏ các ngân hàng.
Điều này nghe rất quen. Giáo sư Seru cho biết: “Họ đã nói y hệt như thế khi Bear Stearns sụp đổ năm 2008. Mọi thứ rồi sẽ ổn thôi”.
First Republic cấp vốn vay cho các start-up công nghệ, nhưng họ chủ yếu vướng vào rắc rối trong mảng bất động sản thương mại. Họ sẽ không phải là ngân hàng cuối cùng rơi vào tình cảnh ấy. Các bất động sản tòa nhà văn phòng và khu công nghiệp đang ở giai đoạn đầu của một đợt suy thoái sâu. “Giai đoạn mà chúng ta đang ở trong hiện nay gần như là một cơn bão hoàn hảo”, theo Jeff Fine, chuyên gia bất động sản tại Goldman Sachs.
Ông nói: “Lãi suất đã tăng 4 đến 5% chỉ trong một năm, và thị trường vốn vay gần như đã đóng cửa hoàn toàn. Chúng tôi ước tính có khoảng 4.000-5.000 tỷ USD nợ trong mảng bất động sản thương mại, trong số đó khoảng 1.000 tỷ USD sắp đáo hạn trong vòng 12 đến 18 tháng tới”.
Các gói cho vay vốn bất động sản thương mại (CMBS) thường có thời gian đáo hạn ngắn và phải được tái cấp vốn cứ 2 đến 3 năm một lần. Hoạt động vay nợ đã bùng nổ trong thời kỳ đại dịch khi FED rót tràn ngập thanh khoản vào hệ thống tài chính. Khoản nợ nó sẽ đến hạn phải trả vào cuối năm 2023 và 2024.
Liệu những thiệt hại trên có tồi tệ như cuộc khủng hoảng nợ dưới chuẩn (subprime) trước đây hay không? Có thể là không. Capital Economics cho biết bong bóng đầu tư trong mảng bất động sản nhà ở ở Hoa Kỳ đã leo lên đến đỉnh 6.5% GDP hồi năm 2007. Con số đem ra so sánh trong mảng bất động sản thương mại hiện nay là 2.6%.
Tuy nhiên mối đe dọa cũng không hề nhỏ chút nào. Giá bất động sản thương mại ở Hoa Kỳ trước mắt đã giảm 4 đến 5%. Capital Economics dự báo mức sụt giảm sâu nhất từ đỉnh sẽ là 22%. Điều này sẽ còn gây ra thêm nhiều thiệt hại lớn hơn nữa lên danh mụch cho vay của các ngân hàng địa phương, vốn chiếm tới 70% hoạt động cấp vốn vay trong ngành bất động sản thương mại.
Theo Nhà kinh tế trưởng của Capital Economics, Neil Shearing: “Trong tình huống tồi tệ nhất, nó có thể tạo ra một ‘vòng luẩn quẩn chết chóc’ có khả năng đẩy nhanh tốc độ của một suy thoái bất động sản thực thụ rồi lây lan ngược sang hệ thống ngân hàng”.
Những khó khăn của Silicon Valley Bank lại khác vậy. Tội lỗi của họ đó là đầu tư quá nhiều tiền gửi của khách hàng vào cái đáng ra là loại tài sản tài chính an toàn nhất trên thế giới: trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ. Họ đã được khuyến khích làm vậy theo những quy định phân bổ rủi ro (risk-weighting) từ các cơ quan quản lý Hiệp ước Ngân hàng Quốc tế Basel.
Một vài trong số những khoản đầu tư nợ này đã mất tới 20% giá trị đối với các trái phiếu kỳ hạn lâu dài – một kiểu thua lỗ theo lý thuyết chỉ trên giấy tờ cho đến lúc biến thành thật khi người ta phải bán chúng đi để đáp ứng khách hàng rút tiền gửi ồ ạt.
Chính quyền Hoa Kỳ nói ngân hàng này đáng ra nên đầu tư phòng hộ (hedging) khoản nợ trái phiếu chính phủ này bằng các loại chứng khoán lãi suất phái sinh (derivatives). Tuy nhiên như báo cáo Hoover đã ghi rõ, đầu tư phòng hộ chỉ đơn giản là chuyển thiệt hại từ ngân hàng này sang ngân hàng khác. Phía đối tác đứng ra bảo đảm hợp đồng phòng hộ thay vào đó sẽ đứng ra chịu lỗ.
Hành vi thất thường
Nguyên nhân gốc rễ của cuộc khủng hoảng trái phiếu và ngân hàng này nằm ở hành vi thất thường và những chính sách khích lệ có tính nuông chiều quá mức từ FED và Bộ Tài chính Hoa Kỳ trong suốt nhiều năm, mà đỉnh điểm là sự “quay xe” quyết liệt từ chính sách buông lỏng tiền tệ sang chính sách thắt chặt tiền tệ giờ đây đang diễn ra.
Ban đầu họ tạo ra “rủi ro lãi xuất” với quy mô khổng lồ: giờ thì họ đang cho nổ quả bom hẹn giờ trễ do chính họ tạo ra. Chris Whalen từ Institutional Risk Analyst nói chúng ta nên thận trọng trước luận điệu sai lầm đổ tất cả tội lỗi lên những ngân hàng hư hỏng: “Sự can thiệp quá mức vào thị trường mở của FED từ năm 2019 đến năm 2022 là lý do chính yếu cho sự sụp đổ của First Republic cũng như Silicon Valley Bank”.
Ông Whalen nói các ngân hàng và nhà đầu tư trái phiếu Hoa Kỳ (tức các quỹ hưu trí và công ty bảo hiểm) đang “nắm giữ” 5.000 tỷ USD thua lỗ “ẩn” trên lý thuyết do giai đoạn bùng nổ cuối cùng của cuộc thử nghiệm nới lỏng định lượng (QE) của FED để lại: “Khi mà các ngân hàng Hoa Kỳ chỉ nắm khoảng 2.000 tỷ USD vốn ròng, thực sự chúng ta đang có vấn đề”.
Ông này dự đoán khủng hoảng ngân hàng sẽ tiếp tục lan rộng từ những ngân hàng nhỏ ban đầu cho tới những ngân hàng quy mô lớn hơn cho đến khi nào FED dừng lại và giảm lãi suất xuống 1%. FED không hề có ý định dừng lại. Họ có kế hoạch tăng lãi suất cao hơn nữa. Họ tiếp tục bóp nghẹt nguồn cung tiền mặt của nước Hoa Kỳ với tốc độ kỷ lục với 95 tỷ USD thu hẹp định lượng (QT) mỗi tháng.
Sự thật kinh hoàng đó là ngân hàng trung ương của một cường quốc thế giới đã khiến mọi việc trở nên hỗn loạn tới mức họ chỉ còn cách lựa chọn giữa hai liều thuốc độc: hoặc là chào thua trước lạm phát; hoặc là để khủng hoảng ngân hàng leo lên đến mức độ hệ thống. Và họ đã chọn khủng hoảng ngân hàng.
